Nhân giống cây thủy sinh

Trong một môi trường thủy sinh lành mạnh, nhiều cây thủy sinh tự sinh sôi mà không cần sự can thiệp của con người. Nhiều cây, thường là loại cây có thân, có thể được nhân giống bằng nhiều cách. Nhân giống là cách rất tốt để gia tăng số lượng cây trong hồ thủy sinh cũng như thay thế những cây già và hư hại.

Hình thức sinh sản
Ngoài tự nhiên, nhiều cây thủy sinh sinh sản giống như cây trên cạn bằng việc tạo ra hoa và hạt, hay bào tử. Khi hoa được thụ phấn từ cây khác cùng loài thì hạt tạo ra sẽ có khả năng phát triển thành cây mới. Sự kết hợp về thông tin di truyền giữa hai cây bố mẹ sẽ tạo ra cây con với đặc tính di truyền khác biệt. Sự nhân giống đòi hỏi hai hay nhiều cây nở hoa bên trên mặt nước và mặc dù việc này xảy ra trong hồ thủy sinh nếu môi trường thích hợp, nó cũng rất khó kiểm soát. Trước tiên bạn phải chăm sóc để thân cây cứng cáp vươn lên khỏi mặt nước và nở hoa, nhờ đó thừa hưởng được vùng thoáng khí và nguồn sáng bên trên mặt nước. Hầu hết cây đều có thể nở hoa bên trên mặt nước, dẫu vậy điều này còn tùy vào mực nước mà có lẽ phải giảm xuống đối với một số loài. Hầu hết cây thủy sinh và súng đều nở hoa trong hồ thủy sinh trong những điều kiện thích hợp.

Một khi hoa được tạo ra thì chúng cần được thụ phấn. Ngoài tự nhiên, côn trùng chịu trách nhiệm di chuyển phấn hoa cho cả cây thủy sinh lẫn cây trên cạn, nhưng để thụ phấn nhân tạo, hãy dùng một bàn cây cọ vẽ chuyển phấn hoa từ nhị đực sang nhị cái. Trong một số trường hợp, có thể lấy phấn từ cùng một cây để thụ phấn hoa từ đó tạo ra hạt với thông tin di truyền giống hệt cây mẹ.

Việc thụ phấn thành công sẽ tạo ra hạt, hãy đem chúng đi gieo ngay lập tức vì chúng thường nảy mầm rất nhanh. Trong nhiều trường hợp, tốt nhất nên gieo hạt trong đất bùn hơn là ngâm trong nước và chăm sóc chúng trên cạn cho đến khi chúng cao khoảng 10 cm. Sau đó bạn có thể chuyển chúng vào hồ.


Hoa của loài Bacopa monnieri này nở bên trên mặt nước và được côn trùng thụ phấn giống như những loài cây trên cạn. Cây này có thể được nhân giống bằng cách cắt và tỉa cành.




Nhân giống cây từ hạt




Barclaya longifolia (biệt liên đỏ) chỉ có thể được nhân giống bằng hạt. Ở giai đoạn này, hạt đã sẵn sàng để thu hoạch và gieo trên đất bùn. Đa số sẽ nở hoa và phát triển thành cây mới, mà chúng có thể được đem trồng trong hồ thủy sinh một cách nhanh chóng.

Sinh sản vô tính
Đa số cây thủy sinh đều sinh sản vô tính cả ngoài tự nhiên lẫn trong hồ thủy sinh. Với sinh sản vô tính, cây mẹ tạo ra “cây con” giống hệt về mặt di truyền. Mặc dù sinh sản vô tính diễn ra thường xuyên và lành mạnh, bạn cần thúc đẩy quá trình này và đảm bảo cho sự sống sót của cây con.

Nhân giống tự nhiên
Cây thủy sinh sinh sản một cách tự nhiên qua các hình thức thân bò, mầm và mầm phụ sinh.

Thân bò Thân bò là nhánh mọc ngang từ gốc cây mà nó phát triển thành cây con (hay mắt) ở đầu cuối. Thân bò như rễ thường mọc ngay bên trên hay đôi khi bên dưới mặt đất và có thể tiếp tuc phát triển, tạo ra nhiều mắt dọc theo thân sau mỗi lóng dài khoảng 6-15 cm. Mắt mới chứa nhiều dưỡng chất từ cây mẹ và nhanh chóng mọc ra rễ và lá mới, thậm chí cắm rễ vào nền và trở thành một cây hoàn toàn mới. Phần thân bò giữa cây mẹ và cây mới trưởng thành có thể bị mục hay duy trì để tiếp tục phát triển thành những mắt mới. Mỗi mắt mới lại là một trạm mới để mắt xích thân bò phát triển thay vì chỉ một thân dài duy nhất.

Để thu hoạch cây con, hãy cắt và làm gọn thân bò và tỉa rễ cây mới trước khi đem trồng. Cây mới phải đạt tối thiểu một phần tư kích thước của cây trưởng thành trước khi chúng được lấy đi. Việc lấy cây con đi có thể ngăn cản thân bò tạo ra các mắt mới. Cách tốt nhất để lựa cây non là cứ để thân bò tạo ra rất nhiều mắt và rồi thu hoạch và trồng những cây mạnh khỏe và/hay phát triển nhanh nhất.

Nhiều loài thực vật nổi cũng sinh sản bằng hình thức thân bò, mặc dù chúng có thể vẫn dính với nhau cho đến khi thân bò bị mục một cách tự nhiên. Điều này xảy ra khi cây mới phát triển đủ mạnh để sống tự lập.

Những loài cây thủy sinh phổ biến sinh sản bằng thân bò gồm Crytocoryne, Echinodorus, Sagittaria, Vallisneria và một số thực vật nổi.


Bèo cái (Pistia stratiotes) tạo ra bèo con bằng thân bò. Thân bò sẽ nhanh chóng mục và rời ra, để lại bèo con đã phát triển hoàn chỉnh mà nó sau này sẽ tự tạo ra cây con của chính mình.

Cây con Cây con được tạo ra theo cách tương tự với thân bò nhưng rất gần với cây mẹ. Nhiều loài cây mọc thành cụm sinh sản theo cách này. Một số loài Crytocoryne và Echinodorus tạo ra cây con, bề ngoài trông tương tự như một cây thật lớn. Cây con có thể được tách nhẹ nhàng khỏi cây mẹ và trồng ở nơi khác trong hồ sau khi đã tỉa rễ. Việc tách cây con thường phải nhổ toàn bộ bụi cây khỏi hồ trước tiên, vì vậy đừng thực hiện quy trình này quá nhiều, bằng không cây sẽ bị hư hại. Khi tách một cây đã trưởng thành, hãy đảm bảo tách toàn bộ rễ từ nền. Bất kỳ phần rễ nào sót trong nền sẽ gây thối rữa ở vùng đó hay tác động bất lợi đến sức khỏe của những rễ cây kế cận.

Mầm phụ sinh Những cây con phát sinh từ bất kỳ phần nào của cây trưởng thành đều được gọi là mầm phụ sinh. Tùy vào mỗi loài, chúng có thể phát triển từ lá, thân, mắt và cành. Các lá nhỏ hình thành trước tiên, kế đó là rễ và cây mới dính liền với cây mẹ cho đến khi phần kết nối mục đi và cây mới được giải phóng. Một khi mầm phụ sinh mọc ra vài chiếc lá và rễ dài khoảng 3-4 cm, nó có thể được tách một cách cẩn thận khỏi cây mẹ và đem trồng nơi khác. Tốt nhất là nên để cây mới mọc cành nhiều càng tốt trước khi làm điều này.

Những loài phổ biến sinh sản bằng hình thức mầm phụ sinh gồm Echinodorus, Microsorium, Aponogeton và Bolbitis.

Nhân giống cây từ một thân bò